ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΤΟΛΟΔΟΧΩΝ ΣΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ

Ένωση Δήμων της Νοτιοανατολικής Ανατολίας (ΕΔΝΑ)

11 Οκτωβρίου 2016

Πρόλογος

Από την πολιτική ιστορία της Τουρκίας διαφαίνεται ότι μόνο σε περιόδους στρατιωτικής δικτατορίας διορισμένοι αξιωματούχοι εκτελούσαν επίσημα καθήκοντα των εκλεγμένων αντιπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Διορισμένοι στρατιώτες ή γραφειοκράτες είχαν αντικαταστήσει τους δημάρχους την περίοδο 1980-1983, όταν η στρατιωτική δικατορία ήταν στην εξουσία. Για πρώτη φορά από την εποχή της δικτατορίας που ακολούθησε του πραξικοπήματος του 1980, ένας μεγάλος αριθμός εκλεγμένων δημάρχων παύθηκαν από τα καθήκοντά τους στις 11 Σεπτεμβρίου 2016 και η κεντρική κυβέρνηση διόρισε εντολοδόχους σε 28 δήμους. 24 από τους δήμους αυτούς συνδέονται με το Κόμμα των Δημοκρατικών Περιοχών (Democratic Regions Party – DBP). Καθώς ένας ακόμη νομάρχης διορίστηκε ως δήμαρχος στο Idil, Şırnak στις 21/09/2016 και ένας στο Hani, Diyarbakır στις  5/10/2016, ο συνολικός αριθμός φτάνει τους 26. Είναι, επίσης, εντυπωσιακό ότι οι εντολοδόχοι που  διορίστηκαν σε 4 δήμους που συνδέονται με το AKP (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) και το MHP (Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης) είχαν εκλεγεί από δημοτικά συμβούλια, ενώ αυτοί που διορίστηκαν στους δήμους με επικεφαλής το DBP είναι κυβερνήτες ή νομάρχες. Δηλαδή, οι τοπικές κυβερνήσεις που είναι εκλεγμένες από το λαό σύμφωνα με τις πιο βασικές αρχές της τοπικής δημοκρατίας καταλήφθηκαν από την τοπική κυβέρνηση. Βάσει των καθολικών κριτηρίων εκδημοκρατισμού, θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτή η απόπειρα σημαίνει την καταπάτηση άλλου ενός κρίσιμου κατωφλίου στο πολιτικό καθεστώς της Τουρκίας, προσκολλώμενη για χρόνια σε αντιδημοκρατικά μέτρα. Ενώ ο λαός στην Τουρκία και η περιοχή χρειάζονται πολιτική σταθερότητα, είναι πολύ πιθανό ότι αυτή η κατασταλτική πολιτική θα επιφέρει μεγαλύτερη πολιτική αστάθεια. Έτσι, οι ελπίδες εντός της κοινωνίας για αποκλιμάκωση της ένολης σύρραξης και επικράτηση της ειρήνης φθίνουν, καθώς ο διορισμός εντολοδόχων στην τοπική αυτοδιοίκηση μειώνει την πίστη των ανθρώπων στην τοπική δημοκρατία στην Τουρκία.

Ι. Κρίσιμος ρόλος της  τοπικής αυτοδιοίκησης

Οι σημερινές πολιτικές εξελίξεις οφείλονται στη διαιώνιση του κουρδικού ζητήματος στην Τουρκία, το οποίο έχει μείνει άλυτο εδώ και δεκαετίες λόγω της έλλειψης ειρηνικών και δημοκρατικών πρακτικών επίλυσης συρράξεων. Εξαιτίας αυτής της τακτικής, τα χρόνια αυτά υπήρξε μεγάλος αριθμός θυμάτων και ένοπλων συγκρούσεων, καθώς το 1984 συμπίπτει με την περίοδο κατά την οποία η τοπική δημοκρατία θα μπορούσε να λειτουργήσει μέσω της εφαρμογής  σχετικά δημοκρατικών κανόνων. Το πολιτικό περιβάλλον του Κουρδικού στην Τουρκία από τα τέλη του ’90 ως το 2015 χαρακτηρίστηκε από αυξανόμενη κοινωνική υποστήριξη για την τοπική δημοκρατία, καθώς και θεσμικοποίηση του ανταγωνιστικού δημοκρατικού περιβάλλοντος. Με άλλα λόγια, η άνθιση και ωρίμανση της τοπικής δημοκρατίας στην περιοχή έπαιξε μεταμορφωτικό ρόλο προς τη μείωση των συγκρούσεων. Ο βαθμός της συμμετοχής των πολιτών, καθώς και ο αριθμός και ο συνολικός αντίκτυπος των ΜΚΟ στην τοπική αυτοδιοίκηση σε πόλεις που κυρίως κατοικούνται από Κούρδους, ήταν σημαντικά υψηλότεροι σε σύγκριση με άλλες πόλεις στην Τουρκία. Οι πολίτες της περιοχής, βλέποντας ότι μπορούν να αυτοκυβερνηθούν με δημοκρατικά μέσα, πίστεψαν περισσότερο στη δυνατότητα ειρηνικής επίλυσης του Κουρδικού. Αντιθέτως, θα μπορούσαμε να πούμε, οι πολιτικές που συρρικνώνουν την τοπική δημοκρατία στην περιοχή, επίσης διαψεύδουν τις ελπίδες των ανθρώπων για ειρήνη και εκδημοκρατισμό.

Οι τελευταίες δημοτικές εκλογές έλαβαν χώρα σε ένα αρκετά ανταγωνιστικό περιβάλλον, όταν ίσχυε ακόμη μια 2,5ετής (2013-2015) κατάπαυση του πυρός μεταξύ του PKK και του κράτους. Αυτό είχε ενισχύσει την πίστη των ψηφοφόρων σε θεσμικοποιημένους δημοκρατικούς μηχανισμούς. Οι υποψήφιοι του Κόμματος για την Ειρήνη και τη Δημοκρατία  (BDP) (το οποίο μετονομάστηκε αργότερα σε  Κόμμα των Δημοκρατικών Περιοχών – DBP) κέρδισε τις εκλογές σε 11 νομούς, 68 πόλεις και 23 κωμοπόλεις.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για τις δημοτικές εκλογές του 2014,  το Κόμμα για την Ειρήνη και τη Δημοκρατία έδωσε έμφαση στο σύνδεσμο μεταξύ τοπικής δημοκρατίας και ειρήνης, υποσχέθηκε ότι θα συνεχιστούν οι πολυπολιτισμικές πολιτικές, ότι θα εφαρμόσει το σύστημα συνδημαρχίας – ένας άντρας δήμαρχος και μία γυναίκα δήμαρχος σε όλους τους δήμους – προκειμένου να προωθήσει την ισότητα των δύο φύλων, ότι θα προωθήσει καινοτόμες κοινωνικές πολιτικές για να εξαλείψει τα κοινωνικο-οικονομικά χάσματα και οικολογικές πολιτικές σε αστικές και αγροτικές περιχές. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της εκστρατείας ήταν η δέσμεση σε ένα θεματολόγιο αποκέντρωσης που είχε ήδη προταθεί για την τοπική αυτοδιοικηση από την ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Κι ενώ οι εκλεγμένοι συνδήμαρχοι είχαν ξεκινήσει την υλοποίηση των υποσχέσεων αυτών, οι ένοπλες συγκρούσεις ξανάρχισαν τον Ιούλιο του 2015 με ακόμη πιο καταστροφικό τρόπο από πριν. Η καταστολή και η σύλληψη των εκλεγμένων δημάρχων και μελών των δημοτικών συμβουλίων καθώς και η αναζωπύρωση των ένοπλων συγκρούσεων εμπόδισαν την περαιτέρω ανάπτυξη και παγίωση της τοπικής δημοκρατίας στην περιοχή. Τέλος, ο διορισμός των εντολοδόχων στους δήμους ανέστρεψε εντελώς τη 15ετή δυναμική που διαρκώς προωθούσε την τοπική δημοκρατία στην περιοχή.
 
Επιχείρηση: Διορισμός Εντολοδόχων
 
Ας εξετάσουμε τις εξελίξεις που έλαβαν χώρα τη μέρα του διορισμού των εντολοδόχων στους δήμους, προκειμένου να αποκαλύψουμε το σκεπτικό που κρύβεται πίσω από αυτή την απόπειρα. Καταρχήν, κανενας από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν είχε ενημερωθεί για το πότε θα  υλοποιούνταν αυτοί οι διορισμοί. Επιπρόσθετα, από νωρίς το πρωί ως το βράδυ, ήταν αδύνατη η πρόσβαση στο διαδίκτυο είτε με υπολογιστή είτε με τηλέφωνο. Παρόλο οι πολίτες κάλεσαν τους παρόχους, τους είπαν ότι υπήρχε τεχνικό πρόβλημα. Πολύ πιθανό να είχε διαταχθεί μπλακ άουτ για να μπορούν να διαχειριστούν μια κρίση που διαφορετικά θα είχε προκαλέσει μεγάλη αντίδραση του κοινού.

Οι κυβερνήτες/αντικυβερνήτες που διορίστηκαν ως δήμαρχοι έφτασαν στα δημαρχεία γύρω στις 7 μμ στις 10 Σεπτεμβρίου 2016, συνοδευόμενοι από στρατιώτες και/ή αστυνομικούς, σα να υπήρχει απειλή κατά της ασφάλειάς τους και απαιτείτο αστυνομική επιχείρηση. Όλα τα δημοτικά κτίρια περικυκλώθηκαν από τεθωρακισμένα και ειδικές δυνάμεις, ενώ το προσωπικό του δήμου που ήταν παρόν και διαμαρτυρόταν, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα γραφεία του. Επιπρόσθετα, το προσωπικό και οι πολίτες που έμαθαν για τις επιχειρήσεις, συγκεντρώθηκαν μπροστά από τα δημοτικά κτίρια και ξεκίνησαν ειρηνικές διαμαρτυρίες, αλλά κατεστάλησαν βίαια και αρκετοί συνελήφθησαν επιτόπου.

Οι κυβερνήτες/αντικυβερνήτες που διορίστηκαν ως δήμαρχοι, θεωρώντας τα δημοτικά κτίρια του DBP ως “θεσμούς προς κατάληψη”, χρησιμοποίησαν την τουρκική σημαία σα σύμβολο “νίκης”, αφού την ανήρτησαν στα κτίρια. Επιπρόσθετα, η πλειοψηφεία αυτών αμέσως αφαίρεσε τις πολύγλωσσες πινακίδες (στα κουρδικά, αρμενιακά, τουρκικά) που ήταν αναρτημένες στα δημοτικά κτίρια και τις αντικατέστησαν με πινακίδες αποκλειστικά στην τουρκική. Κι ενώ ο διορισμός εντολοδόχων ως δημάρχων είναι per se αντιδημοκρατική πράξη επιβολής, η μετατροπή αυτής της διαδικασίας σε “πόλεμο των συμβόλων” αποκαλύπτει ότι οι κυβερνήτες θεωρούν το διορισμό τους ως μέθοδο τιμωρίας των ελεγχόμενων από το DBP δήμων. Κατόπιν έντονων αντιδράσεων από τους Κούρδους, Αρμένιους και Ασσύριους που ισχυρίζονταν ότι αυτός ο πόλεμος συμβόλων στοχεύει στην υποβάθμιση ορισμένων εθνοτικών/θρησκευτικών ομάδων, οι περισσότερες από αυτές τις πινακίδες επανατοποθετήθηκαν, όμως οι τουρκικές σημαίες εξακολουθούν να παραμένουν κρεμασμένες στα δημαρχεία ως δείγμα “νίκης”.
 
Τροπολογία του Νόμου περί τοπικής αυτοδιοίκησης: περιεχόμενο και πεδίο εφαρμογής
 
Η τροπολογία του νόμου περί τοπικής αυτοδιοίκησης, προκειμένου η κεντρική κυβέρνηση να μπορεί να διορίζει γραφειοκράτες στη θέση των εκλεγμένων δημάρχων, ήταν στην αντζέντα της κυβέρνησης  από τις 19/8/16 ως τμήμα του πολυνομοσχεδίου υπ’ αρ. 411. Ωστόσο, η πρόταση τροπολογίας αποσύρθηκε από το νομοσχέδιο λόγω αντίρρησης από τους βουλευτές της αντιπολίτευσης εντός του κοινοβουλίου. Αυτή η εξέλιξη καθησύχασε τους πολίτες, καθώς πολλοί πίστεψαν ότι τέτοια σχέδια δε θα μπορούσαν να υλοποιηθούν στο εγγύς μέλλον. Παρόλα αυτά, στη συνέχεια, η κυβέρνηση και/ή ο πρόεδρος ακολούθησαν διαφορετική νομοθετική οδό. Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου, η κυβέρνηση κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για 3 μήνες, κάτι που επιτρέπει στον πρόεδρο και στο υπουργικό συμβούλιο να υιοθετήσουν νομοσχέδιο δίχως την έγκριση του κοινοβουλίου. Στις 15/8/16 υιοθετήθηκε το διάταγμα 674 που περιλάμβανε και τροποπολογίες για το νόμο περί τοπικής αυτοδιοίκησης.

Όλοι οι σχετικοί με τους δημοτικούς φορείς κανόνες και πρακτικές ρυθμίζονται με το Νόμο 5393. Οι τροπολογίες στα άρθρα 38, 39 και 40 του νόμου αυτού έχουν ως εξής:

• Αν ένας δήμαρχος, αντιδήμαρχος ή μέλος του δημοτικού συμβουλίου παυτεί από τα καθήκοντά του “λόγω αξιόποινων πράξεων που σχετίζονται με τρομοκρατία ή υποβοήθηση τρομοκρατικών οργανώσεων”, οι διορισμοί μπορούν να γίνουν σε μητροπολιτικές επαρχίες και επαρχίες από το Υπουργείο Εσωτερικών και από κυβερνήτες σε άλλους δήμους (πόλεις και κωμοπόλεις). Τα μόνα κριτήρια επιλεξιμότητας για τους εντολοδόχους είναι να είναι αιρετοί.
• Αυτή η τροπολογία μπορεί επίσης να εφαρμοστεί αναδρομικά στους δημάρχους, αντιδημάρχους ή δημοτικούς συμβούλους που είναι αντικείμενο ερευνών και/ή διώξεων. Οι διοριζόμενοι θα αντικαταστήσουν τους δημάρχους, αντιδημάρχους και συμβούλους που είναι υπό έρευνα/δίωξη εντός 15 ημερών.
• Μετά το διορισμό των εντολοδόχων, “τα δημοσιονομικά καθήκοντα και οι λογιστικές συναλλαγές των δήμων μπορούν να επιτελούνται από τις εφορίες ή τη φορολογική διεύθυνση κατόπιν έγκρισης του γραφείου του κυβερνήτη”.
• Μετά το διορισμό των εντολοδόχων, το δημοτικό συμβούλιο δεν μπορεί να συνεδριάζει χωρίς την έγκριση των διορισθέντων εντολοδόχων.
• Μετά το διορισμό των εντολοδόχων, οι αρμοδιότητες του δημοτικού συμβουλίου και των επιτροπών μπορούν να διαβιβαστούν σε επίσημα διορισμένα μέλη του συμβουλίου.
• Στους δήμους και τους συνδεδεμένους φορείς, “εάν το γραφείο του κυβερνήτη εντοπίσει αμέλεια άσκησης καθήκοντος που έχει αρνητική επίδραση στην αντιτρομοκρατική δράση και βίαια επεισόδια”, οι υπηρεσίες αυτές μπορούν να παρασχεθούν υπό την αρμοδιότητα του γραφείου του κυβερνήτη από επίσημους θεσμούς που είναι υπό την κυβερνητική εντολή. Οι δαπάνες που προκύπτουν από την παροχή των υπηρεσιών αυτών θα εγγραφούν στον προϋπολογισμό του δήμου “χωρίς να υπόκεινται σε νομισματικούς ή δημοσιονομικούς περιορισμούς”.
• Στους δήμους και τους συνδεδεμένους φορείς, “εάν το γραφείο του κυβερνήτη εντοπίσει ότι πόροι του δήμου χρησιμοποιούνται για την άμεση ή έμμεση υποστήριξη τρομοκρατικών δράσεων και βίαιων επεισοδίων”, τα κινητά περιουσιακά στοιχεία των δήμων μπορούν να κατασχεθούν από το γραφείο του κυβερνήτη. Στην περίπτωση αυτή, το αρμόδιο προσωπικό μπορεί να παυθεί από τα καθήκοντά του και μπορεί να επιστρέψει στην εργασία του μόνο κατόπιν εντολής του γραφείου.

Στοιχεία για τους δημάρχους του DBP από τις 22 Σεπτεμβρίου 2016

Συμπέρασμα

Το διάταγμα 674 που κατέστη δυναστό λόγω της κύρηξης της τρίμηνης κατάστασης έκτακτης ανάγκης μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου, δίνει την εξουσία στο υπουργικό συμβούλιο να αλλάξει τη νομοθεσία με έγκριση του προέδρου. Παρόλα αυτά, όπως αναγράφεται και στο Σύνταγμα, αυτή η εξουσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αναστραφεί η δυναμική που προκάλεσε την κύρηξης της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Δεν υπάρχουν πολιτικοί ή δικαστικοί σύνδεσμοι μεταξύ της απόπειρας πραξικοπήματος και του διορισμού εντολοδόχων στη θέση εκλεγμένων δημάρχων. Η τροπολογία του νόμου περί τοπικής αυτοδιοίκησης βασίζεται σε ένα διάταγμα, αλλά δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί νομικά και είναι επίσης μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τη διαδιακασία εκδημοκρατισμού της Τουρκίας τα τελευταία δύο χρόνια. Επομένως, το μέλλον των πόλεων και του λαού στην Τουρκία θα πρέπει να καθοριστεί από την πολιτική βούληση του λαού κι, επομένως, μέσω των εκλεγμένων αντιπροσώπων του εντός των δημοτικών συμβουλίων, προκειμένου να δημιουργηθούν οι απαραίτητες συνθήκες για πολιτική σταθερότητα, να αναδυθούν ρεαλιστικές ελπίδες για τον τερματισμό της ένοπλης σύρραξης και να εμποδιστεί η καταβαράθρωση της τοπικής δημοκρατίας. Οι αξιωματούχοι του DBP επίσης οι εκλογές να επαναληφθούν σε αυτές τις πόλεις ή νομούς όπου οι δημοτικοί φορείς είναι υπό τον έλεγχο διορισμένων γραφειοκρατών. Οποιαδήποτε φόρμουλα που θα έκανε τις δημοκρατικές διαδικασίες να λειτουργήσουν κι έτσι να αντικατοπτρίσουν την πολιτική βούληση του λαού στην περιοχή, θα παίξουν ζωτικό ρόλο για την επίτευξη της ειρήνης και της σταθερότητας που χρειάζεται, καθώς και για την αναστροφή της πορείας των συνεχιζόμενων εξελίξεων.

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΗ ΥΠΟ ΚΡΑΤΗΣΗ ΤΩΝ GULTAN KISANAK ΚΑΙ FIRAT ANLI,  ΣΥΝΔΗΜΑΡΧΩΝ ΤΟΥ DIYARBAKIR

 Οι συνδήμαρχοι του Diyarbakir, Gultan Kisanak και Firat Anli τέθηκαν υπό κράτηση από την τουρκική αστυνομία στις 25 Οκτωβρίου 2016 και γύρω στις 9 μ.μ. Αμέσως μετά την κράτησή τους, κόπηκε η σύνδεση στο διαδίκτυο σε ολόκληρη την κουρδική περιοχή. Σήμερα, 27 Οκτωβρίου 2016. εκατομμύρια άτομα εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Αυτή η απόπειρα μπλακ αόυτ σκοπεύει να καταπνίξει τη φωνή του λαού στην περιοχή καθώς και να εμποδίσει τους πολίτες να ενημερωθούν για τις εξελίξεις.

Η θέση υπό κράτηση των συνδημάρχων έλαβε χώρα ώρες μετά το τέλος της τελευταίας επιθεώρησης από το Ελεγκτικό Συνέδριο, έλεγχος που συνεχιζόταν τις τρεις τελευταίες εβδομάδες στο μητροπολητικό δήμο του  Diyarbakir. Αν και οι επιθεωρητές δε μπόρεσαν να βρουν κανένα λόγο να συλληφθούν οι δήμαρχοι π.χ. λόγω κατάχρησης εξουσίας ή παράβαση των κανόνων, η κυβέρνηση τους έθεσε υπό κράτηση. Σύμφωνα με το ανακοινωθέν τύπου της Εισαγγελίας, τέθηκαν υπό κράτηση λόγω δηλήσεων που είχαν κάνει, κυρίως επειδή η κυνέρνηση πιστεύει ότι η κράτησή τους θα εξυπηρετήσει τα δικά της πολιτικά συμφέροντα. Αυτές οι δηλώσεις των δημάρχων είναι στα πλαίσια της άσκησης του δικαιώματός τους της ελευθερίας του λόγου.

Μετά τη θέση υπό κράτηση των δημάρχων, τέθηκαν υπό κράτηση και κάποιοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της τοπικής αυτοδιοίκησης.