Πρωτοβουλία για να διατηρηθεί το Hasankeyf ζωντανό
Δελτίο Τύπου 21.02.2019
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων απορρίπτει την έκκληση για τη διαφύλαξη του Hasankeyf – πράξη άγνοιας και ανευθυνότητας
Σήμερα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) απέρριψε την έκκληση για τη συντήρηση του αρχαιολογικού χώρου του Hasankeyf και της περιοχής γύρω από την κοιλάδα του Τίγρη ποταμού, η οποία απειλείται από το έργο του φράγματος Ilisu και του υδροηλεκτρικού σταθμού, στην περιοχή του Κουρδιστάν της Τουρκίας. Το ΕΔΑΔ υποστήριξε ότι δεν υπάρχει καθολικό ατομικό δικαίωμα πρόσβασης στην πολιτιστική κληρονομιά στη σύμβαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που συμφωνήθηκε μεταξύ των κρατών μελών. Έτσι, το δικαστήριο έκρινε ομόφωνα ότι η προσφυγή είναι απαράδεκτη.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι κάτι παραπάνω από λυπηρή, είναι μια αποφυγή ευθύνης για τη διάσωση του 12.000 ετών Hasankeyf και της περιοχής γύρω από την κοιλάδα του Τίγρη ποταμού, που έχουν εξαιρετική παγκόσμια αξία. Αυτός ο τόπος πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς – που κατοικείται εδώ και 12.000 χρόνια – είναι αναμφισβήτητα ένας από τους σημαντικότερους τόπους πολιτιστικής κληρονομιάς στην Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη και είναι πολύ πιο πολύτιμος από οποιαδήποτε οικονομική επένδυση. Κατά την άποψή μας με νέες απαραίτητες ανασκαφές – θα μπορούσε να γίνονται ανασκαφές ίσως για πάνω από 100 χρόνια – θα δινόταν η δυνατότητα να αλλάξουν τα ιστορικά γραπτά που αφορούν τη νεολιθική και παλαιότερη περίοδο και είναι πιθανότατα πιο σημαντικά από την Καππαδοκία, την Έφεσο και την Τροία.
Μια απόφαση του ΕΔΑΔ κατά τις υπερχείλισης του Hasankeyf θα μπορούσε να προκαλέσει συζητήσεις στην Ευρώπη για καλύτερη νομική διατήρηση των τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς και πρόσβαση των ανθρώπων σε αυτές και θα μπορούσε να πιέσει την κυβέρνηση της Τουρκίας να αλλάξει την προσέγγισή της στο σχέδιο του φράγματος του Ilisu, ενός από τα πιο αμφιλεγόμενα φράγματα, το οποίο θα καταστρέψει τα μέσα επιβίωσης στο Ιράκ και τον προστατευόμενο από την UNESCO υγρότοπο της Μεσοποταμίας, επιτυγχάνοντας υψηλότερα διεθνή περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα.
Το ΕΔΑΔ θα μπορούσε να λάβει απόφαση για τη διατήρηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς καθώς και των μέσων διαβίωσης περισσότερων από 80.000 ανθρώπων που βασίζονται σε βελτιωμένες διεθνείς συμβάσεις και στα πρότυπα του ΟΗΕ και άλλων διεθνών οργανισμών τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, η UNESCO θεωρεί την πρόσβαση στην πολιτιστική και φυσική κληρονομιά ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και ως δικαίωμα στην εκπαίδευση. Ή το Μάρτιο του 2017, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ένα ψήφισμα που θεωρούσε την καταστροφή και το λαθρεμπόριο τόπων παγκόσμιας κληρονομιάς ως τρομοκρατική πράξη.
Μεγάλο ερώτημα για εμάς είναι γιατί το ΕΔΑΔ περίμενε 13 χρόνια για να δηλώσει ότι είναι απαράδεκτη η υπόθεση του Hasankeyf. Σήμερα, η κατασκευή του έργου του Ilisu έχει φτάσει σχεδόν στην ολοκλήρωσή του, ενώ πριν από σχεδόν 8-10 χρόνια δεν είχε κατασκευαστεί τίποτα. Έχει διαβάσει το ΕΔΑΔ τα έγγραφα με τα επιχειρήματα των οργανώσεων από την Τουρκία, με τα οποία υποστήριξαν τους πέντε καταγγέλλοντες από τη Δυτική Τουρκία: του καθηγητή Dr. Zeynep Ahunbay, του καθηγητή Dr. Oluş Arık, του καθηγητή Dr. Metin Ahunbay, Avukat Murat Cano και Özcan Yüksek που άσκησαν έφεση ενώπιον του δικαστηρίου το 2006.
Είναι κρίμα το γεγονός ότι το ΕΔΑΔ απέφυγε να αναλάβει οποιαδήποτε ευθύνη. Σε μια περίοδο όπου το δικαστικό σύστημα της Τουρκίας σταμάτησε να υπάρχει, θα μπορούσε να έχει στηρίξει πολλούς ανθρώπους στον ποταμό Τίγρη και σε όλη την Τουρκία για την προάσπιση των μέσων διαβίωσής τους και της κληρονομιάς τους κατά των καταστροφικών και εκμεταλλευτικών επενδυτικών σχεδίων. Ωστόσο, οι αγώνες μας θα συνεχιστούν.
Αυτό που επικρίνουμε ουσιαστικά είναι ότι τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ισχυρίζονται ότι έχουν υψηλά δημοκρατικά πρότυπα, αλλά δεν είναι σε θέση να αναλάβουν την ευθύνη σε μια κρίσιμη υπόθεση όπως αυτή του Hasankeyf και του Τίγρη ποταμού.
Ercan Ayboga
Initiative to Keep Hasankeyf Alive
www.hasankeyfgirisimi.net
Σημείωση: Σύνδεσμος για την απόφαση του ΕΔΑΔ: https://hudoc.echr.coe.int/eng-press#{%22itemid%22:[%22003-6336974-8286675%22]}
Μια παράγραφος της επίσημης αιτιολόγησης του ΕΔΑΔ: «Το Δικαστήριο έκρινε ότι η αίτηση ήταν ασυμβίβαστη (ratione materiae) με τις διατάξεις της Σύμβασης (άρθρο 35 παρ. 3 (α) και 4). Σημειώνεται ότι μέχρι σήμερα δεν υπήρξε ευρωπαϊκή συναίνεση ή ακόμη και τάση υποχώρησης μεταξύ των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, γεγονός που θα επέτρεπε να συναχθεί από τις διατάξεις της Σύμβασης ότι υπήρχε καθολικό ατομικό δικαίωμα στην προστασία ενός ή περισσοτέρων μερών πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως ζητείται στην παρούσα αίτηση. ”
μετάφραση: Πρωτοβουλία για τη Διεθνιστική Αλληλεγγύη
Αθήνα, Φλεβάρης – 2019
